MANASTIR STANJEVIĆI – SVJEDOK VJEKOVA! (FOTO, VIDEO)

Na južnim padinama Lovćena, na 800 metara nadmorske visine u ataru sela Pobori, kod Budve nalazi se Manastir Svete Trojice – Stanjevići koji ove godine slavi 680-godišnjicu postojanja.  Ime je dobio po obližnjem poborskom bratstvu Stanjevići.

U okviru proslave jubileja koja je počela 14. septembra Svetom arhijerejskom liturgijom koju je služio Njegovo visokopreosveštenstvo Arhiepiskop cetinjski mitropolit crnogorsko-primorski g. Amfilohije, održan je i dvodnevni naučni skup “Sedam vijekova manastira Svete Trojice – Stanjevići (1338-2018)“ na kojem je učestvovao veliki broj eminentnih naučnika.

Centralna svečanost je u subotu 22.septembra kada će se u 9 časova obaviti Veliko osvećenja ove obnovljene svetinje koja pamti sedam vjekova. U skladu sa tradicijom, crkveno – narodno saborovanje nastaviće se istog dana svečanim koncertom u 17 časova grupa „Legende“.

Obilježavanje ovog velikog jubileja naše Crkve, Stanjevići dočekuju obučeni u novo prilijepo ruho, kakvo i priliči svetinji koja je skoro 150 godina predstavljala prestonicu Crne Gore Petrovića.

Prisjećajući se svog prvog dolaska u Stanjeviće, Mitropolit Amfilohije svjedoči da su 1994. godine, jedva uspjeli, pitajući seljake, da nađu gdje se nalaze ruševine manastira.

„To je sve bilo zaraslo, i sama građevina, njeni ostaci, a i ovi putevi do nje“, priča Mitropolit Amfilohije.

Podsjeća da su predstavnici države zaduženi za kulturno nasleđe smatrali da Stanjevići treba da ostanu upravo u takvom stanju, kao, kako su još krajem sedamdesetih godina govorili – „najmonumentalnija ruševina Crne Gore“ i radosno nastavlja:

„Niko nije ni sanjao u to vrijeme da ona može da se obnovi. I bila je zaista monumentalna ruševina, ali evo, hvala Bogu, nije više ruševina nego je danas, ja bih rekao, ljepša i obnovljenija nego što je ikada bila od vremena Nikole Stanjevića. Blagodareći onima koji su ovdje ugradili sebe u ovu svetinju kroz vjekove.“

Od davnina se preko ovog manastira ostvarivala veza i komunikacija između Stare Crne Gore i Primorja. Prema predanju, manastir je osnovao, još u prvoj polovini XIV vijeka, ugledni plemić Nikola Stanjević. Kao veliki dobrotvor i obnovitelj manastira spominje se i vojvoda Đurđe Đurašković Crnojević (djed zetskog kneza Ivana Crnojevića, osnivača Cetinjskog manastira). Vojvoda Đurđe podigao je na na brdu pred manastirom utvrđenje i crkvu posvećenu Svetom velikomučeniku Georgiju, čiji su ostaci sačuvani do naših dana, a na prostoru manastira svoj dvorac.

Krajem XV i početkom XVI vijeka, prodiranjem turske vojske, manastir je napušten i skoro čitav jedan vijek zapustio, a u XVII vijeku se vodi kao metoh manastira Sv. Petke u Podmainima.

Novi život manastir započinje u vrijeme mitropolita Danila I Petrovića Njegoša (1697-1735). Početkom XVIII vijeka, poslije razaranja Cetinjskog manastira od strane venecijanske i odmah zatim i turske vojske, vladika Danilo se 1714. godine seli u Stanjevićki manastir, kada uz obnovu otpočinje i njegov novi život. Prilikom svog desetogodišnjeg boravka u manastiru, vladika Danilo je, od novčane pomoći dobijene od Rusije, obnovio manastirski konak i crkvu posvećenu Sv. Trojici. Obnovu dovršava vladika Sava koji je osveštao manastirsku crkvu 1736, o čemu svjedoči zapis u Ljetopisu Cetinjskog manastira. Sa svojim sinovcem vladikom Vasilijem, vladika Sava je uticao da manastir od ovog vremena doživi veliki duhovni preporod i procvat. O visini umjetničkog dometa manastira, u to vrijeme, svjedoče dvije glavne ikone sa ikonostasa manastirske crkve, Svete Trojice i Presvete Bogorodice, koje je uradio znameniti ikonopisac jeromonah Maksim Tujković 1738.

U manastir Stanjeviće, kod vladike Save, dolazile su mnoge znamenite ličnosti, a među njima 1764. i Dositej Obradović, veliki narodni prosvetitelj. Nedugo zatim, venecijanska vojska je opljačkala i razorila manastir, ali ga je vrijedni vladika Sava 1770. obnovio.

U obnovljenom manastiru otvorio je i školu za opismenjavanje kaluđera i sveštenika koju je pohađao i Petar I Petrović Njegoš.

Mitropolit Sava upokojio se 26. februara 1781. u manastiru Stanjevići gdje je bio i sahranjen a kasnije su njegove mošti prenesene u Cetinjski manastir.

U vrijeme mitropolita Petra I Petrovića Njegoša (1784 – 1830) – Svetog Petra Cetinjskog, manastir je bio jedan od glavnih duhovnih i narodnih centara.

Sveti Petar je u njemu boravio od 1790-1809. U Stanjevićima je kao duhovni i narodni vođa, napisao veliki broj poslanica sveštenstvu i narodu Crne Gore, Brda i Primorja, od kojih je 29 sačuvano do naših dana. Pod svodovima ovog manastira Sveti Petar je sa narodnim predstavnicima sročio i uobličio prvi dio „Stege“ zakonika od 16 članova i objavio ga narodu na praznik Preobraženja Gospodnjeg, 19/6. avgusta 1798. To je bila objava prvog Zakonika u našem narodu poslije srednjovjekovnog perioda.

I Mitropolit Petar II Petrović Njegoš (1830 – 1851) je u početku svoje službe često boravio u Stanjevićima. Tu je napisao i svoj znameniti spjev „Luča Mikrokozma“ i imao susrete sa uglednim ljudima iz Primorja i drugih strana, među kojima je bio i Vuk Karadžić (1835).

Pritisnut istorijskim nedaćama i silom diplomatije Habsburške (Austro-Ugarske) monarhije, 1839. ustupio je manastire Stanjeviće i Podostrog pod njenu vlast. Od novca koji je mu je Austrija isplatila za ova dva manastira i njihov zemljišni posjed, podigao je 1839. novi dom za mitropolite – Biljardu na Cetinju.

Zapis đakona Save Plamenca, pisan u Stanjevićima 1788. godine, na jednoj ruskoj štampanoj knjizi koja se danas čuva u Cetinjskom manastiru, govori da su sve pokretne stvari iz Stanjevića, prilikom njegovog ustupanja Austriji, prenesene u druga vjerska središta.

Austrijska vlast je od 1839. pretvorila manastir Stanjeviće u pograničnu karaulu sa 20 vojnika a manastirski objekti, crkva i konak, dozidani su i stavljeni u funkciju fortifikacijskog objekta. Prilikom Bokeljskog ustanka protiv austrijske vlasti 1869. domaće stanovništvo (Pobori, Maini i Grbljani) minirali su i razrušili Stanjevićko utvrđenje, pazeći da ne strada crkva Sv. Trojice,tako da je ona ostala najbolje očuvani dio manastirskog utvrđenja. U takvom stanju bio je bivši manastirski kompleks sledećih 120 godina. Zemljotres 1979. godine teško je oštetio ionako ruiniranu građevinu.

Dolaskom i stupanjem u mitropolitsku službu vladike Amfilohija, decembra 1990. godine, otpočinje sveobuhvatna obnova duhovnog i crkvenog života u Mitropoliji crnogorsko-primorskoj sa više stotina bogoslužbenih objekata, među kojima i Stanjevići.

Savremena obnova manastira otpočela je 1994. imenovanjem jeromonaha Dimitrija Blagojevića koji je deset godina vodio obnovu manastira, sve do prerane smrti, 2004. godine. Njegov rad nastavio je vrijedni jeromonah Jefrem Dabanović, sadašnji iguman manastira, čijom je zaslugom uz Božiju pomoć i nesebičnu žrtvu i trud monaškog bratstva, pomognutom od čestitih ljudi, stručnjaka i dobričinitelja, obnova privedena kraju.

Starešina manastira je iguman Jefrem Dabanović (od 2004), a manastirsko bratstvo čine trojica monaha: monah dr Pavle Kondić, jeromonah Jovan Šljivančanin, monah Danilo Babić.

Uporedo sa obnovom manastira obnavlja se i bogoslužbeni život ove svetinje kroz svakodnevno (jutrenja i večernja), nedjeljno i praznično bogosluženje a posebno je svečana proslava manastirske slave Trojičindan.

Od samog početka igumanstva oca Jefrema, uobličila se čvrsta duhovna zajednica od oko 200 duša, vezana za oltar manastira Stanjevići. Oni čine jezgro duhovne zajednice koja je stalno prisutna na bogosluženjima, ali i preko nedjelje, kada pritiču u pomoć za ispunjavanje manastirskih potreba. Prosječan broj vjernika prisutnih na nedjeljnim i prazničnim bogosluženjima je oko 70 – 80 osoba, u zimskom periodu i nešto manje, ali nema pravila. Među njima uvijek ima dosta djece.

Od 1997. godine bratija Stanjevića svake godine, na Đurđevdan, 6. maja vrši bogosluženje među sačuvanim zidinama Crkve Svetog Đorđa na Đurđevcu južno od ostataka tvrđave. Crkva je takođe obnovljena a osveštao je uoči Velike Gospojine, 27. avgusta 2017. Mitropolit crnogorsko-primorski g. Amfilohije.

Osnovno poslušanje koje se vrši u manastiru jeste izrada voštanih sveća. Manastir ima svoj pčelinjak, vinariju čiji proizvodi podmiruju potrebe manastira i darivanje.

Imajući za uzor Avramovo gostoprimstvo trojici anđela Božjih, ono što su, kako ističu, naučili od duhovnog oca i putovođe, mitropolita Amfilohija na Cetinju, ono što su ponijeli iz roditeljskog doma i ono što su izgradili u sebi tokom monaškog i duhovnog stasavanja, Iguman i bratija ove svetinje ispunjavaju kroz gostoprimstvo u Stanjevićima, prema svakoj duši koja stupi na prag manastira.

Tako da ukoliko do sada nijeste bili u prilici da posjetite ovaj manastir i učestvujete u bogosluženjima, to neka bude povod da dođete u ovaj svetionik pravoslavlja u čijoj se obnovi projavila sila Hristovog Vaskrsenja, a Veliko osvećenja u subotu 22.septembra razlog da se saberemo i zajedno proslavimo događaj po kome će nas pamtiti i spominjati buduća pokoljenja.

IZVORI:

Vesna Dević

Izvor: Monografija „Manastir Svete Trojice Stanjevići“

Istorija Crne Gore

Objektiv Crna Gora